سوگیری پس نگری: تعریف و مثالها

سوگیری پس نگری چیست؟

سوگیری پس نگری (Hindsight Bias) یک سوگیری شناختی است که تمایل به درک رویدادهای گذشته را به عنوان رویدادهایی قابل پیش‌بینی‌تر از آنچه در واقع بوده‌اند، ایجاد می‌کند. این همان احساس پنهانی است که شما «از قبل می‌دانستید»، حتی اگر این درست نباشد. این تمایل ریشه در تمایل ما به باور این دارد که ما تصمیم‌گیرندگانی باهوش و توانمند هستیم و می‌تواند باعث تحریف‌های مختلفی در تفکر ما شود.

آیا تا به حال احساس کرده‌اید که رویدادها پس از وقوع اجتناب‌ناپذیر بوده‌اند؟

شاید فیلمی را با پایان پیچیده تماشا کرده‌اید و بعد از آن احساس کرده‌اید که باید به این شکل تمام می‌شد. یا شاید بعد از تماشای یک رویداد ورزشی یا پیگیری سهام، احساس کرده‌اید که همیشه نتیجه را می‌دانستید.

سوگیری پس نگری باعث می‌شود رویدادها در نگاه به گذشته واضح‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر به نظر برسند. این می‌تواند ما را به این باور برساند که باید پیش‌بینی می‌کردیم چیزی در راه است، حتی اگر پیش‌بینی آن غیرممکن باشد.

سوگیری پس نگری، پردازش اطلاعات توسط مغز ما به گونه‌ای است که باعث می‌شود احساس خوبی نسبت به خودمان داشته باشیم. وقتی نتیجه یک رویداد را می‌دانیم، مغز ما به طور خودکار فرض می‌کند که ما از قبل آن نتیجه را پیش‌بینی می‌کردیم، حتی اگر از قبل هیچ اطلاعاتی برای پشتیبانی از آن پیش‌بینی نداشتیم. از این گذشته، تشخیص اینکه برخی از نتایج غیرقابل پیش‌بینی هستند می‌تواند باعث شود احساس ناراحتی کنیم.

متأسفانه، سوگیری پس‌بینی می‌تواند ادراکات ما را تحریف کند.

یکی از این تحریفات، اعتماد به نفس بیش از حد است. با این باور که از قبل نتیجه یک رویداد را می‌دانستیم، به توانایی خود در پیش‌بینی رویدادهای آینده بیش از حد اعتماد می‌کنیم. این مشکل می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری ضعیف و رفتار پرخطر شود.

سوگیری پس نگری همچنین باعث می‌شود که ما نقش تصادفی بودن رویدادها را نادیده بگیریم و فکر کنیم که نتیجه اجتناب‌ناپذیر بوده است. این باور می‌تواند ما را به سمت فرضیات نادرست در مورد احتمال وقوع رویدادهای آینده سوق دهد.

نمونه‌هایی از سوگیری پس نگری

نمونه‌هایی از سوگیری پس نگری عبارتند از:

• تماشاگری که پس از پایان بازی ادعا می‌کند: «می‌دانستم که آنها برنده خواهند شد!»
• سرمایه‌گذاری که پس از افزایش ارزش سهام، فکر می‌کند: «می‌دانستم که آن سهام بالا خواهد رفت!»
• شخصی که پس از جدایی یک زوج می‌گوید: «می‌دانستم که آن رابطه قرار نیست خوب پیش برود!»

روانشناسان از اثرات سوگیری پس نگری مصون نیستند. پاول ای. میل، روانشناس بالینی، در جریان یک کنفرانس خاطرنشان کرد که پزشکان بالینی اغلب توانایی خود را در پیش‌بینی نتیجه یک پرونده خاص بیش از حد ارزیابی می‌کنند و ادعا می‌کنند که از قبل آن را می‌دانسته‌اند.

در مطالعه‌ای که توسط دوروتی دیتریش و متیو اولسون انجام شد، از دانشجویان دانشگاه خواسته شد تا نتیجه رأی‌گیری سنای ایالات متحده در مورد تأیید نامزد دیوان عالی، کلارنس توماس، را پیش‌بینی کنند. قبل از رأی‌گیری، ۵۸٪ از شرکت‌کنندگان پیش‌بینی کردند که او تأیید خواهد شد. پس از تأیید، ۷۸٪ ادعا کردند که آن را پیش‌بینی کرده‌اند. این اختلاف، تأثیر سوگیری پس‌بینی را بر درک ما از وقایع گذشته نشان می‌دهد.

نحوه‌ی عملکرد سوگیری پس‌بینی

باروخ فیشهوف، روانشناس، سوگیری پس‌بینی را در سال ۱۹۷۵ شناسایی کرد. در این مطالعه، فیشهوف شرکت‌کنندگانی را که از نتایج رویدادهای تاریخی و بالینی مبهم مطلع بودند و کسانی را که از آنها بی‌اطلاع بودند، مقایسه کرد. افرادی که به آنها نتایج گفته شده بود، بیشتر احتمال داشت که پیش‌بینی آن نتیجه را داشته باشند. نکته‌ی مهم این است که شرکت‌کنندگان از چگونگی تأثیر دانستن نتایج بر ادراکات خود بی‌اطلاع بودند و تمایل داشتند آنچه را که بدون این اطلاعات می‌دانستند، بیش از حد تخمین بزنند.

فیشاف نتیجه گرفت که وقتی به وقایع نگاه می‌کنیم، اغلب آنها را منطقی و قابل پیش‌بینی می‌بینیم که به طور منظم و خطی با یک حس درونی از ضرورت آشکار می‌شوند و باعث می‌شوند احساس کنیم که آنها نمی‌توانستند به روش دیگری اتفاق بیفتند. او از این به عنوان «جبرگرایی خزنده» یاد کرد.

از آن زمان، روانشناسان نظریه‌های دیگری را برای توضیح دلیل وقوع آن پیشنهاد کرده‌اند.

یک نظریه این است که سوگیری پس نگری ناشی از تمایل طبیعی مغز ما به سازماندهی و ساده‌سازی اطلاعات است. وقتی نتیجه یک رویداد را می‌دانیم، مغز ما اطلاعات را به گونه‌ای سازماندهی مجدد می‌کند که باعث می‌شود ساده‌تر و قابل پیش‌بینی‌تر از قبل از وقوع رویداد به نظر برسد.

نظریه دیگر این است که سوگیری پس نگری ناشی از نیاز ما به حفظ یک تصویر مثبت از خود است. وقتی باور داریم که از همان ابتدا نتیجه یک رویداد را می‌دانستیم، احتمال بیشتری وجود دارد که نسبت به خود و توانایی‌هایمان احساس خوبی داشته باشیم، حتی اگر آن باورها مبتنی بر واقعیت نباشند.

چگونه از سوگیری پس نگری اجتناب کنیم؟

سوگیری پس‌بینی یک سوگیری شناختی پنهان است که می‌تواند تفکر و تصمیم‌گیری شما را تحریف کند. با آگاهی از اثرات آن و انجام اقداماتی برای مبارزه با آن، می‌توانید تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید و از اعتماد بیش از حد به توانایی‌های پیش‌بینی خود جلوگیری کنید.

یکی از راه‌های مبارزه با سوگیری پس‌بینی، ثبت پیش‌بینی‌های خود و استدلال پشت آنها در یک دفترچه است. با مقایسه پیش‌بینی‌های گذشته خود با نتایج واقعی، می‌توانید فرآیندهای فکری و سوگیری‌های خود را بهتر درک کنید.

علاوه بر این، تشخیص نقش شانس و تصادف در رویدادها بسیار مهم است. نسبت دادن نتایج به توانایی‌های پیش‌بینی خود وسوسه‌انگیز است. اما باید اذعان کنید که شانس و سایر عوامل خارجی نقش حیاتی در نتایج دارند.

به یاد داشته باشید، فقط به این دلیل که چیزی در نگاه به گذشته بدیهی به نظر می‌رسد، به این معنی نیست که قبل از وقوع قابل پیش‌بینی بوده است. ما باید تلاش کنیم تا بر اساس اطلاعات موجود در آن زمان تصمیم بگیریم و از اعتماد بیش از حد به توانایی خود در پیش‌بینی رویدادهای آینده خودداری کنیم.

سوگیری پس نگری یکی از انواع سوگیری های شناختی است.

مطالب مرتبط مفید

سوگیری لنگر(انداختن): تعریف و مثالها

سوگیری منفی | تعریف و مثال‌ها

سوگیری خودسود یا خودخدمتی